Denetimli serbestlik, bir ceza hukuku kurumu olup ceza alan hükümlünün cezasını yasa çerçevesinde sosyal yaşamın içinde çekmesini ifade eder. Hükümlü işlediği suçla ilgili cezasının infaz edilmesi için cezaevine gönderildikten sonra denetimli serbestlik yolu ile tahliye edilmesi, denetimli serbestlik imkanıdır.
Denetimli serbestlik, hükümlüyü sosyal yaşamı içinde takip eden bir kurumdur. Bu yasanın çıkarılmasının temel nedeni, kusurlu davranışından dolayı kişinin ailesi ve sosyal yaşamla olan bağını koparmamaktır. Hükümlüye tanınmış olan bu hak, cezasını infaz ederken koşullu salıverilmesine bir süre kaldığında uygulanır.
Kısaca, denetimli serbestlik ile hükümlü sosyal yaşamın içinde denetimdeyken cezasını infaz eder. Bu süreçte hükümlü yükümlülükleri yerine getirmekle yükümlüdür. Kural olarak denetimli serbestlik süresi 1 yıldır. Bazı suçlarda denetimli serbestlik süresi 3 yıla kadar artabilir.
Bu yazımızda, denetimli serbestlik nedir ve şartları nelerdir? Sorularına açıklık getirdik.
Denetimli Serbestlik Nedir?
Denetimli serbestlik, yasalarca belirlenen deneme süresi içinde kişinin cezasını sosyal yaşamında infazına imkan sunan bir ceza hukuku kurumudur. Kabahatli davranışı sebebi ile hüküm giyen kişi, cezasını infaz etmek üzere öncelikle cezaevine gönderilir ve belli bir süre sonra tahliye edilir. Bu süreçte denetimli serbestlik çerçevesinde gözlem altına alınır.
Denetimli serbestlik yasası, kişinin ailesi ile bağlarını sürdürebilmesi ve dış dünya ile uyum sağlayabilmesi gerekçesi ile çıkartılmış bir yasadır. Hükümlü cezasını cezaevinde infaz eder ve koşullu salıverme süresine belli bir zaman kaldığında tahliye edilerek dışarda sosyal yaşamı içinde denetim altında tutulur. Denetimli serbestlik yasaları çerçevesinde cezası infaz edilen hükümlüye imza, seminere katılma gibi bazı yükümlülükler de verilir.
Denetimli serbestlik uygulaması pek çok farklı sebebe dayalı olabilir. Örnek olarak, uyuşturucu kullanımı ile ceza hükmedilecek kişi için ilgili hüküm verilmeden önce tedbir amaçlı denetimli serbestlik uygulanır.
5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun‘un 105/A maddesine göre “Denetimli serbestlik süresi kural olarak 1 yıldır. Ancak, 30.03.2020 tarihine kadar işlenen bazı suçlarda denetimli serbestlik süresi 3 yıl olarak uygulanmaktadır.”
Denetimli Serbestlik Şartları Nelerdir?
Hükümlü cezaevine girmemiş ise kesinleşmiş ceza miktarına bakılmaksızın denetimli serbestlik yasasından yararlanma hakkı verilmez. Ceza miktarının ne olduğunun önemi olmadan her hükümlü, “iyi halli” olup olmadığının tespit edilmesi için açık ya da kapalı cezaevinde bulunmalıdır. Hükümlünün kapalı cezaevine girip açık cezaevine geçmesi sonrası ya da geçme hakkı elde etmesi sonrası cezaevinde yer alan İdare ve Gözlem Kurulu tarafından “iyi halli” olduğuna dair bir değerlendirme raporu hazırlanır. Şartları karşılayan hükümlü denetimli serbestlik tedbiri uygulanması kapsamında cezaevinden tahliye edilir.
5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 105/A maddesine göre; “Açık cezaevinde veya çocuk eğitim evinde bulunan ve koşullu salıverilmesine 1 yıl kalan hükümlüler denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak tahliye edilebilir.” Yani, denetimli serbestlik süresi 1 yıldır.
Denetimli Serbestlik Tedbiri Süresi Hangi Durumlarda 1 Yıldan Fazla Uygulanır?
Denetimli serbestlik şartları bazı durumlarda 1 yıldan fazla uygulanabilir. Bu durumlar;
- Bebek ya da 18 yaşından küçük çocuğu olan ve koşullu salıverilmesine 2 yıl ya da daha az süre kalmış olan kadın hükümlüler denetimli serbestlik hakkından yararlanabilir. Dolayısı ile bu hükümlüler ile ilgili denetimli serbestlik süresi 2 yıla kadar artabilir.
- Mahkumun ağır bir hastalığının olması, engellilik ya da yaşlanma sebebi ile yaşamlarını yalnız idame ettirememesi durumunda denetimli serbestlik koşullarından yararlanma hakkı bulunur. Bu kişiler, koşullu salıverilmesine üç yıl ya da daha az süre kalmış ise diğer şartları da karşılaması halinde denetimli serbestlik hakkından yararlanabilir. Bu durumdaki hükümlüler hakkında denetimli serbestlik süresi 3 yıla kadar artabilir. Ağır bir hastalık, engellilik ya da yaşlanma gibi durumlarda Adlî Tıp Kurumundan alınan ya da Adalet Bakanlığınca belirlenen tam teşekküllü hastanelerin sağlık kurullarınca, kişinin durumunu belirten bir rapor düzenlenir. Adlî Tıp Kurumunun onayladığı bir raporla bu durum belgelendirilir.
Denetimli serbestlik tedbiri uygulanmasında; İdare ve Gözlem Kurulunun hazırladığı değerlendirme raporu dikkate alınır. Hükmün infazı ile ilgili işlemleri gerçekleştiren Cumhuriyet Başsavcılığının bulunduğu yere infaz hâkimi karar verir.
Denetimli serbestlik, cezaevinde bulunan her hükümlünün doğrudan yararlanabileceği yasalardan biri değildir. Denetimli serbestlik suçun niteliğine, ceza oranına ve hükümlünün kişiliğine göre değişiklik gösterir. Hükümlünün mahkum olduğu ceza sayısının fazla olması sebebi ile karmaşık bir infaz uygulaması ortaya çıkabilir.
Denetimli serbestlik nedir ve şartları nelerdir, haklarınız ile ilgili bilgi almak ve olası hak kayıplarının önüne geçmek için avukat yardımı almak çok önemlidir. Bunun için alanında uzman bir ceza hukuku avukatı ile görüşebilirsiniz.
Hükümlünün Denetimli Serbestlik Uygulamasından Yararlanabilmesi İçin Hangi Şatları Sağlaması Gerekir?
Denetimli serbestlik uygulamasından yararlanmak için hükümlünün sağlaması gereken şartlar şu şekildedir.
Hükümlünün Koşullu Salıverilmesine Bir Yıl ya da Daha Az Süre Kalması
Hükümlünün koşullu salıverilmesine 1 yıl kalması, denetimli serbestlik uygulamasından yararlanabilme hakkı sunar. Koşullu salıverilme süresi, her suç için aynı değildir. Bir örnekle açıklamak gerekirse; adam öldürme suçundan 18 yıl hapis cezası hükmolunan mahkumun koşullu salıverilmesi için cezaevinde 12 yılını tamamlaması gerekir. Denetimli serbestlik kapsamında hükümlü 11 yılın sonunda, yani 1 yıl erken tahliye edilir.
Denetimli Serbestlikten Yararlanmak İsteyen Hükümlünün Açık Cezaevine Geçmesi Şartı
Hükümlünün denetimli serbestlik yasalarından yararlanabilmesi için açık cezaevine geçmiş olması ya da bu hakkı kazanmış olmasına rağmen kendi iradesi dışında açık cezaevine geçememiş olması gerekir. Hükümlünün denetimli serbestlik hakkından faydalanabilmesi için açık cezaevine geçiş hakkı elde etmiş olmasına bakılır.
Açık Cezaevine Ayrılma Şartları, 22/2/2017 tarihli ve 29987 sayısı ile yapılan bir yönetmelik değişikliği ile yeniden düzenlenmiştir. Yeni yönetmelik kapsamında; cezası toplam 10 yıla kadar olan hükümlüler cezasının 1 ayını geçirdikten sonra açık ceza evine geçme hakkı kazanabilir. Cezası 10 yıl ya da daha üzerinde olan hükümlüler ise cezasının 1/10’unu kapalı cezaevinde geçirmiş olmalıdır. Aynı zamanda koşullu salıverilme şartlarını sağladıktan sonra açık cezaevine ayrılma hakkına sahip olur.
Açık cezaevine geçme koşulları daha kolay hale getirildiği için denetimli serbestlikten de yararlanmak kolaylaşmıştır. Ancak, yeni yönetmelik ile beraber bazı suçlar için de açık cezaevine geçme koşulları diğer suçlardan daha zorlaşmıştır. Her hükümlünün kendine özel değerlendirilebilmesi için bir avukat yardımı alması gerekir.
Hükümlünün İyi Halli Olması Şartı
Cezaevinde bulunan hükümlünün denetimli serbestlik haklarından yararlanabilmesi için “iyi halli” olması şartı aranır. Hükümlünün iyi halli olup olmadığı, İdare ve Gözlem Kurulu değerlendirme raporu ile tespit edilir. Hükümlü, kurulun hazırladığı bu rapora karşı ceza infaz hakimliğine itirazda ya da şikayette bulunabilir. Denetimli serbestlik tedbirlerinin uygulanmaya başlanması sonrası hükümlünün “iyi halli” olma yükümlülüğü yoktur. Hükümlünün denetimli serbestlik tedbiri programına göre hareket etmesi gerekir. İyi hal değerlendirmesi, hükümlünün denetimli serbestlik tedbiri öncesi cezaevinde bulunduğu süreci kapsar.
İyi halli olma; hükümlü ile ilgili ceza infaz kurumlarında bulundukları tüm aşamalarda, ceza infaz kurumunun düzen ve güvenliği amacı ile konulmuş kurallara uyup uymadığını ifade eder. Kişinin bu süre içinde haklarını iyi niyetli şekilde kullanıp kullanmadığı, yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirip getirmediği, uygulanan iyileştirme programlarına göre toplumla bütünleşmeye hazır olup olmadığını da bakar. İyi halli olma durumu; hükümlünün tekrar suç işleme ve mağdura ya da bir başkasına zarar verme riskinin olup olmadığına göre yapılacak işlemlerde gözlem kurulu tarafından yapılan ve iyileşme düzeyini gösteren değerlendirmelerden oluşur. Gözlem kurulu, hükümlünün iyi halli olmasına karar vermek üzere şu noktaları dikkate alır.
Hükümlünün;
Katıldığı eğitim-öğretim ve iyileştirme programlarını,
Katıldığı sosyal ve sportif faaliyetleri,
Katıldığı kültür ve sanat programlarını,
Aldığı sertifikaları,
Kitap okuma alışkanlığını,
Diğer hükümlü ve tutuklular ile ceza infaz kurumu görevlileri ve dışarıyla olan ilişkileri,
İşlediği suçtan dolayı duyduğu pişmanlığı,
Ceza infaz kurumu kuralları ile kurum bünyesindeki çalışma kurallarına uyumu,
Aldığı ödüller,
Aldığı disiplin cezaları
Tüm bunlar dikkate alındıktan sonra hükümlünün iyi halli olup olmadığı belirlenir.
Hükümlünün Denetimli Serbestlikten Yararlanma Başvurusu
Denetimli serbestlik ancak, hükümlünün isteği halinde uygulanabilir. Denetimli serbestlik kendiliğinden uygulanan bir yasa değildir. Hükümlü cezaevinde cezasını çekerken denetimli serbestlik yasasından yararlanma talebini belirterek, istekte bulunursa gerekli işlemler başlatılır. Hükümlü, denetimli serbestlikten yararlanma talebini iletmek için eksiksiz olarak hazırlanmış bir dilekçe sunulmalıdır. Denetimli serbestlikten yararlanma dilekçesi ile İnfaz Hakimliği’ne bildiride bulunduktan sonra İnfaz Hakimliği bu talep ile alakalı kısa süre içinde kararını belirler.
Hükümlü, denetimli serbestlik yasası kapsamında serbest bırakıldıktan sonra toplum içinde gözlemlenir. Hükümlünün, kendisi için belirlenen tedbirlere uyması gerekir. Bir örnekle açıklamak gerekirse, hükümlünün kamuya yararlı olacak bir işte çalışmasına karar verilmişse bu yükümlülüğünü ihlal etmemesi gerekir. Bir bölge ya da konutta denetim altında olmasına karar verilmişse, bu bölgeden ya da konuttan ayrılamaz.
Denetimli Serbestlik Türleri Nelerdir?
Denetimli serbestlik nedir ve şartları nelerdir? Sorusuna yanıt aldıktan sonra denetimli serbestlik türleri ile ilgili detaylara da ihtiyaç duyabilirsiniz. Denetimli serbestlik tedbiri, kesinleşmiş bir hapis cezasının tamamlanmasının önemli parçalarından biridir. Ayrıca, denetimli serbestlik yargılamanın soruşturma ya da kovuşturma aşamalarında ya da kesinleşmiş bir yaptırımın infazı aşamasında da birbirinden farklı sebeplere bağlı olarak uygulanabilir.
Denetimli serbestlik tedbirine başvurulan diğer haller şu şekildedir.
Adli kontrol tedbiri (CMK m.109/3 – ÇKK m.20),
Kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırımlar (TCK m.50/1-c, d, e, f)
Hapis cezasının ertelenmesi halinde verilen yükümlülükler (TCK m.51/4-a, b, c ve m.51/5)
Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma (TCK m.53/5 ve m.6),
Tedavi ve/veya denetimli serbestlik (TCK m.191/3),
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (CMK m.231/5),
Koşullu salıverilme sonrası denetimli serbestlik (CGTİK m.107/7, 8, 9),
Etkin pişmanlık (TCK m.221/5), Hapis cezasının konutta infazı (CGTİK m.110/2),
Mükerrirlere ve bazı suç faillerine özgü infaz rejimi ve denetimli serbestlik (CGTİHK m.108/4, 6, 9),
Adli para cezasına karşılık kamuya yararlı bir işte çalıştırılma (CGTİHK m.106/3),
Çocuğun denetim altına alınması (ÇKK m.5, m.36)
Denetimli Serbestliğe Uymama/İhlal
Hükümlü, denetimli serbestlik ile belirlenen kurallara uyacağını taahhüt etmesi ile tahliye edilebilir. Denetimli serbestliğe uymama durumunda kişinin faydalandığı infaz şekli ortadan kalkmış olur. Denetimli serbestlik uygulamasının ihlal edilmesi durumunda hükümlü tekrar açık cezaevine gönderilir. Denetimli Serbestlik Müdürlüğü’nün talebi üzerine hükümlü, koşullu salıverilme tarihine kadar olan cezasını çekmek üzere açık ceza infaz kurumuna gönderilir. Denetimli Serbestlik Müdürlüğü’nün bulunduğu yer infaz hâkimince belirlenir. Denetimli serbestliğin çeşitli ihlalleri olabilir. Bazı şartlara uymayan hükümlünün denetimli serbestlik yasasını ihlal ettiği kabul edilir. Bu şartlar şu şekildedir.
Tahliye Olduktan 5 Gün İçinde Başvurma Şartının İhlali
Hükümlünün tahliye olmasından sonra beş gün içinde Denetimli Serbestlik Müdürlüğü’ne başvuru yapması gerekir. Böylece hakkındaki tedbire uygun programa katılmaya başlaması gerekir. Bu kurallara uymaması halinde denetimli serbestlik yasasını ihlal etmiş olarak kabul edilir. Denetimli serbestlik ihlal edilirse, hükümlü yararlandığı şartlı tahliye hakkını kaybeder. Bu durumda tekrar açık cezaevine gönderilir. Hükümlünün ceza infaz kurumundan ayrılmasını takip eden günden itibaren Müdürlüğe müracaatı için beş günlük süresi başlar. Bu süre, 5 iş günü süresi değil hafta sonu da süreler işler.
Hükümlünün Denetimli Serbestlik Programına ve Yükümlülüklere Uymamada Israr Etmesi
Hükümlü, Denetimli Serbestlik Müdürlüğü’nün belirlediği programa devam etmek ve yükümlülüklere uymakla yükümlüdür. Hükümlü müdürlüğün belirlediği yükümlülüklere riayet etmemede ısrar etmesi durumunda denetimli serbestlik yasası ihlal edilir. Denetimli serbestlik yükümlülüklerine uymayan hükümlü, kaydı kapatıldıktan sonra cezasını infaz etmek için açık cezaevine alınır.
Uygulamada belirlenen yükümlülüklere üç kez riayet etmeyen hükümlü, yükümlülüklere uymamada ısrar ediyor olarak kabul edilir. Sonuç olarak, hükümlü bir kez imza atmadığı bir kez de görüşmeye gitmediği için iki kez uyarı almışsa, bir seminere daha katılmayarak üçüncü kez yükümlülüğünü yerine getirmediğinde denetimli serbestliğini ihlal etmiş sayılır.
Denetimli serbestlik kararlarının infazı için yükümlülüğün bir sene içinde mazeret olmaksızın ve kasıtlı olarak üç kez ihlal edilmesi, yükümlülüğe uymamada ısrar sonucunu doğrurur. Yükümlünün ikinci kez uyarılması sonrası bir yıl içinde üçüncü ihlalin tespit edilmesi durumunda dosyanın kapatılması süresi başlatılır.
Suça teşvik edilen çocuklar ve denetimli serbestlik kararının infazına başlandığı tarihte daha çocuk olan ve infaz sürecinde on sekiz yaşını dolduran kişiler açısından ise yükümlünün, bir yıl içinde üçüncü kez uyarılması sonrası bir yıl içinde dördüncü ihlalin tespiti ile dosyanın kapatılması süreci başlatılır. Yükümlünün uyarılması sonrası bir yıl içinde üçüncü ihlalin tespit edilmesi durumunda infaza son verilir ve kayıt kapatılır. Hükümlü cezasını tamamlamak üzere açık cezaevine gönderilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Denetimli Serbestlik Uygulaması Nasıldır?
Denetimli serbestlik, yasalar tarafından belirlenen denetim süresi boyunca, kişinin cezasının sosyal yaşam içinde infaza imkan sağlayacak ceza hukuku kurumudur. Bu uygulamada hükümlü cezasını infaz etmek için ilk olarak cezaevine gönderilir ve belli bir süre sonra tahliye edilerek denetimli serbestlik ile toplum içinde denetlenir.
Denetimli Serbestlik Süresi Nedir?
Cezaevinde geçirilen süreden sonra kalan ceza miktarının son 1 yılı denetimli serbestlik çerçevesinde geçirilebilir. Bazı suçlar için denetimli serbestlik süresi 3 yıl kadar belirlenebilir.
Denetimli Serbestlik İçinde Ceza Gelirse Ne Olur?
Denetimli serbestliğin tamamlanması sonrası gelen ceza ve denetim sürecinde gelen ceza konuları pek çok kişi için merak konusudur. Denetimli serbestlikte olan bir kişi, bu süre içinde başka bir cezaya çarptırılır ve bu cezadan dolayı tutuklanır ya da hapis cezasının infazına başlanırsa, denetimli serbestlik yükümlülükleri sonlanır.
Denetimli Serbestlik Alan Kişi Ne Yapar?
Kusurlu davranışları için hapis cezasına çarptırılan kişi, ceza infaz kurumunda belli bir süre geçirdikten sonra, denetimli serbestlikten yararlanır ve serbest bırakılır. Bu durumda ezasını toplum içinde tamamlar.
Denetimli Serbestlik Hakkı Kazanan Kişi Şehir Dışına Çıkabilir mi?
Denetimli serbestlikteki kişi, yasal engelleri olmadığı ve denetimli serbestlik yükümlülüklerini ihlal etmediği sürece şehir dışına çıkabilir. Ancak, yurt dışına çıkmak istiyorsa, buna engel olan herhangi bir yasal tedbir olup olmadığına bakılır.
Denetimli Serbestlik İmzası Kaç Günde Bir Atılmalı?
Denetimli serbestlik imza atma sıklığı, hükümlünün denetimli serbestlik şartlarına bağlıdır. Aynı zamanda infaz kurumunun belirlediği düzenlemeler kapsamında da imza sayısı farklılık gösterir. Genellikle kişi, haftada bir ya da iki kez olacak şekilde imza atmak için denetimli serbestlik denetimi kurumuna çağrılabilir.
